Değerli Velilerimiz,
Bu ay sizlerle sıklıkla birbiriyle karıştırılan iki kavram olan akran çatışması ve akran zorbalığı konularını işleyeceğiz.
Faydalı olması dileği ile.
AKRAN çatışması ve akran zorbalığı
AKRAN ÇATIŞMASI
Akran çatışması durumsaldır ve akranlar arasında yaşanması olağandır. Taraflar arasında arkadaşlık ilişkisi, çatışmadan dolayı pişmanlık ve yaşanan problemi çözmeye yönelik bir çaba vardır. Çocukların problem çözme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Çatışma yaşayan iki akran arasında zorbalıkta olduğunun aksine güç dengesi, problem çözme çabası, sorumluluk alma ve pişmanlık duygusu vardır. İki taraf da belirli bir kazanç arayışında değildir ve yaşanan çatışmaya eşit duygusal tepkiler verirler.
AKRAN ZORBALIĞI
Bir öğrencinin başka bir öğrenci ya da öğrenci grubu tarafından tekrarlı bir şekilde fiziksel, sözel, sosyal ya da siber olarak saldırgan, huzursuz edici, zarar verici davranışlara maruz kalmasıdır.
Zorba davranış gösteren ve zorbalığa uğrayan çocuk arasında güç eşitsizliği vardır. Genellikle zorba davranışlar uygulayan çocuk; yaşça daha büyük, fiziksel açıdan daha güçlü ya da sosyal olarak daha kalabalık bir gruptan olabilir.
Akran zorbalığı, zorbaca davranışın tek bir sefer yapılmasıyla sınırlı değildir. Akranlar arasında gerçekleşen bir duruma zorbalık diyebilmek için davranışın sistemli ve tekrarlı şekilde yapılıyor olması ayırıcı özellikler arasındadır.
Zorba davranış gösteren öğrencinin, şiddeti sorun çözme yöntemi olarak kullanması ve karşı tarafın zarar verici davranışı hak ettiğini düşünmesi zorbaca davranışları uygulama nedenleridir. Bu davranışların temelinde zorba davranış gösteren öğrencinin empati kurmada zorluk çekmesi, başkalarının duygu ve düşüncelerine karşı duyarsız olması ve yaptıklarına karşı sorumluluk hissetmemesi temel nedenler arasındadır. Zorbalık davranışı gösteren çocuk, yaptıklarından pişman değildir ve davranışlarının sorumluluğunu üstlenmez.
Zorbaca davranışların, bu davranışlara maruz kalan çocuk üzerinde fiziksel, duygusal ve sosyal açıdan olumsuz etkileri vardır.
Akran Zorbalığı Türleri
Fiziksel Zorbalık
Zarar verici fiziksel davranışları içeren zorbalık türüdür. Vurmak, tokat atmak, dövmek, tekmelemek, itmek- çekmek, tırnaklamak, saçını çekmek, çelme takmak, tükürmek, eşyalara zorla el koymak, para ya da eşya çalmak, zorla bir şeyler ısmarlatmak, defter ya da kitaplarını karalamak, eşyalarını izinsiz kullanmak fiziksel zorbalık örnekleridir.
Sözel Zorbalık
Sözel ifadeler içeren zorbalık türüdür. Küfür etmek, alay etmek, dalga geçmek, lakap takmak, bedensel özellikleriyle alay etmek (boyu, kilosu, saçı vb.), dış görünüşüyle (giysi, gözlük) alay etmek, konuşma tarzı, aksanı veya ağızı (şivesiyle)dalga geçmek, aşağılamak, küçük düşürmek, hakaret etmek, tehdit etmek sözel zorbalık örnekleridir.
Sosyal Zorbalık
Sosyal davranışlar içeren zorbalık türüdür. Dışlamak, görmezden gelmek, yok saymak, diğer öğrencilerin de onunla konuşmasını ve arkadaşlık yapmasını engellemek (kışkırtarak aralarının bozulmasına çalışarak), dedikodu yapmak ve söylenti çıkarmak, haksız yere şikayet etmek (öğretmene, müdüre), onurunu zedelemek sosyal zorbalık örnekleridir.
Siber Zorbalık
Bir kişi ya da grup tarafından elektronik temelli iletişim araçlarının bir kişiye karşı saldırgan, kasıtlı ve tekrarlı bir biçimde kullanılmasıdır. Kişi hakkında internette söylenti ve dedikodu yaymak, cep telefonu aracılığıyla izin almadan kişinin özel ve mahrem fotoğraflarını çekmek ve yaymak, tehdit içeren, utandıran ve kırıcı mesajlar göndermek, kişisel bilgileri kullanarak başkalarına o kişiymiş gibi zarar verici çevrimiçi faaliyetlerde bulunmak, kişinin video veya fotoğrafları ile ona şantaj yapmak siber zorbalık örnekleridir.
AKRAN ZORBALIĞINDA ÜÇ ROL:
Zorba Davranış Gösteren Çocuğun Özellikleri
- Genellikle fiziksel olarak enerjik, aktif ve çoğunlukla bedensel olarak güçlüdür.
- Mağdurdan (bazen) yaşça ve bedence büyüktür.
- İletişim kurarken hazırcevap, dalgacı ve alaycı davranabilir.
- Genellikle bağımsızdır ve kendini güvenle ortaya koyabildiği görülmektedir. Örneğin; başı otorite ile derde düştüğünde kurtulmayı bilir.
- Yaşıtları arasında popüler bir imaja sahip olabilmektedir.
- Güce dayalı benlik algısına sahiptir. Baskınlığa dayalı liderlik göstermekten, kontrolü elinde tutmaktan ve diğerlerini ezmekten hoşlandığı gözlemlenir.
- Problem çözme becerilerinin düşük olabildiği, kolay öfkelenebildiği ve sorunları çözmek için saldırgan tavırlara başvurabildiği görülür.
- Başkalarına karşı duyarsız ve sorumsuz olabilmekte ve empati kurmada zorluk yaşayabilmektedir.
Zorbalık Gören Çocuğun Özellikleri
- Genellikle fiziksel gelişimi akran grubundan geride kalmış olabilir.
- Kişilik özellikleri açısından çoğunlukla çekingen ve içe dönüktür. Endişeli ve pasif görünebilir.
- İletişim kurmakta, kendini ifade etmekte zorluk çekebilir.
- Çoğuklukla özgüveni düşük olabilmektedir.
- Kendisini başarısız görerek, güçsüz, istenmeyen ve itici hissedebilir.
- Sorunlar karşısında kolayca çaresizlik ve kaygı hisleri oluşabilmektedir.
- Sosyal becerileri zayıftır, kolay boyun eğebilmektedir.
- Akran ilişkilerine bakış açısı olumsuzdur, destek bulmakta ve arkadaşlık kurmakta zorlanabilir.
- Genellikle popüler değildir, akranlarınca dışlanmış ve yalnız olabilir.
- Küçük yaşlardan itibaren aşırı temkinli ve hassas mizaca sahip olduğu belirlenmiştir.
Zorbalığa Tanık Olan Çocuğun Özellikleri
- Okulun güvenli bir yer olmadığı algısını taşıyabilir, okul içinde kendisini güvensiz ve tedirgin hissedebilir. Bu da onu harekete geçmekten alıkoyabilir.
- Zorbalığa uğrayan öğrencinin yaşadıkları ile ilgili olarak kendisini sorumlu hissedip onu korumaya çalışmak ile zorbalık yapan kişiye karşı çıkınca onun hedefi haline gelme korkusu arasında çelişki yaşayabilmektedir.
- Kimi zaman benzer bir durumu yaşamamak adına da zorba davranışlar sergileyen kişi ile korku kaynaklı bir arkadaşlık kurabilmektedir.
- Zorbalığa tanık olan öğrenci kendisini çaresiz hissederek sorunun çözümüne yönelik gücünü fark etmeyebilir.
Çocuğunuzun zorbalığa maruz kaldığını nerden anlarsınız?
- Arkadaşlarından ve okuldan hiç bahsetmemesi
- Eve arkadaş getirmemesi, arkadaşlarına hiç gitmemesi
- Partilere, gezilere davet edilmemesi, kendisiyle ilgili önemli toplantılara okul arkadaşlarından kimseyi davet etmek istememesi
- Okula gitmek istememesi, okul değiştirme isteği, sabahları iştahsızlık çekme, sürekli karın ve baş ağrısı
- Okul servisini kullanmak istememesi
- Korkulu rüyalar görmesi, uykusunda ağlaması, yatağını ıslatması
Okuldan eve yırtık dağılmış giysilerle ya da zarar görmüş kitaplarla gelmesi
- Bedeninde açıklanamayan morluklar olması
- Sürekli uyumak istemesi
- İçe kapanma ve kekeleme gibi durumların ortaya çıkması
- Ne sorunu olduğunu söylemek istememesi
Çocuğunuzun zorbalık davranışı sergilemesi durumunda nasıl davranmalısınız?
- Çocuğunuzla sakince konuşun, bunu yapma sebepleri ve yaptığı davranışın başkalarında yaratacağı olumsuz duygular üzerinde durun.
- Bu davranışını onaylamadığınızı kesin ve net bir biçimde belirtin.
- Varsa bu tür davranışlara model olan ailenin diğer üyelerini uyarın.
- Kurallara uyduğunda, sorumlu davranışlar sergilediğinde, olumlu davranışlar gerçekleştirdiğinde takdir edin, bunları pekiştirin, ödüllendirin.
- Okulla mutlaka işbirliği yapın.
Çocuğunuzun zorbalığa maruz kaldığını düşünüyorsanız neler yapabilirsiniz?
- Çocuğunuzla açık iletişim kurun. Durumu tartışmak yerine konuşmasına, duygularını paylaşmasına izin verin ve dinleyin.
- Zorbalığın nerede ve nasıl meydana geldiğini öğrenin
- Olumlu stratejiler geliştirmesinde yardımcı olun (Benimle uğraşma deyip sakin bir şekilde uzaklaşmak, akran istismarına veya rahatsız edilme eylemlerine maruz bırakacak ortamlardan kaçınmak, yeni arkadaşlar edinmek vb.).
- ‘Sen de aynısını ona yap’ cümlesinin fayda sağlamaktan çok zarar getireceğini unutmayın.
- Olayla ilgili olarak kendi duygularınızı mümkün olduğunca kontrol edin. Hemen aşırı tepki
göstermeyin.
- Çocuğunuzu asla suçlamayın.
- Bu durumu kendisinin çözmesi gerektiğini ya da yardımcı olamayacağınızı söylemeyin.
- Eğer çocuğunuz bunu kimseye anlatmamanızı isterse, bunun zorbalık davranışı sergileyen kişiyi korumak anlamına geleceğini anlatın.
- İlgi alanları doğrultusunda sosyal etkinliklere, aktivitelere yönlendirin.
- Çocuğunuzu bundan sonraki akran zorbalığı eylemlerini okulda güvendikleri bir öğretmene bildirmeye teşvik edin.
- Sonrasında ise belli zaman dilimleri içerisinde aynı olayın tekrarlanıp tekrarlanmadığını ve onu üzen veya kızdıran arkadaşları olup olmadığını sorun.
- Okulu durumdan mutlaka haberdar edin ve çözüm konusunda işbirliği yapın.
Ebeveynlere Öneriler
- Aileler çocuklarının diğer arkadaşlarının yanında popüler olması yönündeki arzularını, çocuklarına yansıtmaktan kaçınmalıdır.
- Ailelerin çocuklarına daha çok zaman ayırması, ihtiyaçlarını iyi şekilde tespit etmeleri önemlidir.
- Ailelerin belli zaman dilimleri içerisinde çocuklarını üzen veya kızdıran arkadaşları olup olmadığını ve bu durumun nasıl olduğunu sorması çocuklarının zorbalığa kurban veya zorba olarak katılmasını önlemede faydalı olacaktır.
- Çocuğu zorbalığa karışan ailenin öncelikle çocuğunu dikkatle dinlemesi, çocuğuna nasıl yardım edebileceği üzerinde düşünmesi, okul ile iş birliği yapması ve olanak varsa okul dışı uzmanlardan da destek alarak çözüm üretmede işbirliği yaklaşımları kullanmalıdır.
- Zorba ve kurban olan öğrencilerin ailelerin çocukları ile empati kurması ve durumu tartışmak yerine çocukların duygularını ve hissettiklerini anlamaya çalışmalıdır.
- Zorbalığın nerede meydana geldiğini, nasıl oluştuğunu öğrenmek ailelerin yapması gerekenler arasında yer almaktadır.
- Son olarak aile başka ebeveynlerle ve öğretmenlerle konuşarak ortak çözüm yolları belirlemeye çalışması yararlı olabilir. Ancak aile çocuğunu buna zorlamamalı çocuğunun hazır olduğundan emin olduğunda bu çözüme başvurmalıdır. Unutmamalıdır ki aileler okuldan gittiğinde çocuklar kendisini korumasız, zayıf, yetersiz olarak hissedebilmektedirler.