Çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerinde arkadaşlık ilişkilerinin kritik bir önemi vardır. Anaokulu ve ilkokul çağındaki çocuklar, başkalarıyla etkileşim kurarak paylaşmayı, empatikurmayı, iş birliğini ve problem çözme becerilerini kazanırlar. Ancak, bu becerileringelişmesi için çocuklar, yetişkinlerin rehberliğine ihtiyaç duyarlar.
Çocuk, ilk sosyal deneyimlerini aile içide edinir. Çocuğun şahit olduğu ve ona gösterilendavranışlar, çocuğun sosyal oluşumunda büyük önem taşır (Akkök, 1999). Çocuğun sosyalleşme yolunda elde ettiği deneyim fırsatları büyük bir değer taşımaktadır. Bu dönemde çocuk, sosyal bir birey olmayı öğrenirken, aynı zamanda en küçük ayrıntısına kadar kopya edeceği bir modele gereksinim duyar. Sosyal oluşumu için gerekli olan bu özdeşleşme, aile içindeki yakın üyelerle gerçekleştirilebilir.
Sosyal uyuma dair araştırmalar, çocuğun üzerindeki ilk etkilerin aile tarafından şekillendirildiğini ve bunun son derece önemli olduğunu göstermiştir (Yong& West, 2001). Evlerinde hem ilgi hem de demokratik bir ortam gören çocuklar, arkadaş ilişkilerinde en başarılı, özgür ve etkin bireyler olmaktadır. Baldwin ve Watson’ın araştırmaları da bu durumu desteklemektedir. Araştırmacılar, hoşgörülü ve demokratik bir evde yetişen çocukların, arkadaşlarıyla daha girişken, daha yaratıcı fikirler ortaya atan ve düşüncelerini özgürce ifade eden bireyler olduğunu vurgulamaktadır. Ayrıca bu çocuklarda, kendini kontrol etme yeteneği daha erken gelişmektedir.
Buna karşın, sıkı bir denetim altında olan ya da tutarsız eğitim yöntemlerine maruz kalan çocuklar, kendilerini kabul ettirmek için itiraz etme veya saldırgan davranışlar sergileme eğiliminde olup, duygularını ifade etmekte zorlanmaktadırlar. Bu yaklaşım, arkadaşlık ilişkilerinde sorunlara yol açabilir. duygularını ifade etmekte zorlandıkları ve kendilerini kabul ettirmek için agresif yollar seçtikleri için, arkadaşlarıyla sağlıklı iletişim kurmakta güçlük çekebilirler. Bu durum, sosyal ilişkilerde çatışmaların artmasına, çocukların daha fazla yalnızlaşmasına veya kabul görmek için yanlış davranışlar sergilemesine sebep olabilir.
Duygusal dengesi ve toplumsal etkileşimi güçlü olan ailelerde, çocuklar yeterli güven, sevgi ve şefkatle büyüyerek gelişimlerini destekleyen deneyimler kazanabilirler. Bu tür ortamlarda, aile üyelerinin sorumluluklarının farkında olması ve çocuğun bağımsızlık kazanması içingerekli fırsatları sunması, çocuğun sağlam bir kişilik geliştirmesine katkı sağlayacağı için sosyal açıdan da çocuğu destekleyebilir.
ÇOCUKLARDA ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
Erken yaşlarda kurulan arkadaşlıklar, çocukların gelişimi açısından büyük önem taşır. Okul öncesi ve ilkokul döneminde edinilen arkadaşlıklar, çocukların sosyal, duygusal ve bilişselalanlarına katkı sağlayarak iletişim becerilerini geliştirebileceği önemli fırsatlar sunar.
Arkadaşlıklar, çocukların kendilerini iyi hissetmesine olanak sağlar. Araştırmalar, çocukluk döneminde kurulan arkadaşlıkların, çocukların kendilerini tanımalarına ve olumlu bir benlik algısı oluşturmalarına yardımcı olduğunu ortaya koymaktadır.
Empati kurabilme becerisi, arkadaşlık ilişkileri açısından son derece önemlidir. Başkalarının düşünce ve duygularının bizimkilerden farklı olduğunu anlamak, onların duygularını ve davranışlarını hissedebilmek arkadaşlık ilişkisini besleyen bir durumdur. Ayrıca, empati, iletişim sırasında sözel olarak ifade edilmeyen duyguların ipuçlarını algılamaya yardımcı olarak, arkadaşlık ilişkilerinin daha sağlıklı ve anlamlı olarak kurulmasını sağlar.
Çocuklar, arkadaşlık ilişkileri geliştirdiklerinde sağlıklı bağlar kurmak için nezaket, uzlaşma, sıra bekleme, öz düzenleme, atılganlık, oyun kurma, özür dileme, yardım etme ve affetme gibi sosyal becerileri öğrenirler. Araştırmalar, erken çocukluk dönemindeki sosyal etkileşimlerin, ilerleyen yaşlarda daha yüksek bir duygusal zeka seviyesine olumlu katkılarının olduğunu ortaya koymaktadır (Bacanlı, 1999).
Çocuklar, arkadaşlarıyla etkileşimde bulunduklarında, ikili veya çoklu iletişimde etkileşim başlatma, sıraya riayet etme, paylaşma, işbirliği yapma, çatışmaları çözme ve karşılıklı konuşma gibi becerilerinde olumlu bir gelişim gösterirler. Eğlence sırasında, tartışmalarda ve birlikte oyun kurarken, gelecekteki her türlü ilişki için temel becerileri uygulama fırsatı bulurlar.
Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi
Çocukların sosyal becerilerini geliştirmek, arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmek açısından büyük önem taşır. Sosyal beceriler, bireylerin başkalarıyla etkili bir şekilde etkileşim kurmalarını sağlayan davranışlardır (Bacanlı, 1999). Bu beceriler genellikle gözlem yoluyla edinilir ve geri bildirimler aracılığıyla pekiştirilir.
Sosyal beceriler beş ana kategoride incelenebilir;
Selamlaşma, paylaşma, teşekkür etme, iltifat etme ve yardım önerme gibi davranışlaretkileşimi artıran sosyal beceriler; istekleri reddetme, istenmeyen durumlar ile başa çıkma, akran çatışmalarına direnme gibi davranışlar olumsuz durumlarla başa çıkmayı sağlayansosyal beceriler; uzlaşma ve problem çözme gibi davranışlar çatışmayı çözmeye yardımcıolan sosyal beceriler; sosyal ortamda devamlılık sağlayan davranışlar sosyal etkileşimlerisürdürmeye yardımcı olan sosyal beceriler; duygularını ifade etme, hayır diyebilme, özürdileme gibi davranışlar atılgan davranışlar olarak tanımlanmaktadır(Akkök, 1999).
Ebeveynlere Öneriler
Model Olun: Çocuklar, davranışları gözlemleyerek öğrenirler. Ebeveynlerin empati, sabır ve hoşgörü göstermesi, çocukların bu olumlu tutumları benimsemelerine olanak tanır. Örneğin; bir ebeveyn bir arkadaşına karşı nazik ve anlayışlı davrandığında, çocuk bu davranışı görerek benzer bir tutum sergileme eğiliminde olacaktır.
Bağımsızlığını Destekleyin; Çocuğunuzun bağımsız bir şekilde sorun çözmesine fırsat tanıyın; ona rehberlik edin, ancak her durumu kendiniz çözmeye çalışmayın. Bir sorunla karşılaştığında, çocuğunuzun düşüncelerini ve hislerini anlamaya çalışın ve nasıl bir yaklaşım sergilemesi gerektiğini düşünmesini teşvik edin. Örneğin; çocuğunuz arkadaşlarıyla bir oyun oynarken bir anlaşmazlık yaşadığında, ona durumu anlatmasını ve bu durumda nasıl bir çözüm bulabileceğini sormak, problem çözme becerilerini geliştirmesine yardımcı olacaktır.
Oyun ve Etkinliklere Katılımını Sağlayın; Çocuklar oyun oynarken sosyal becerilerini geliştirme fırsatı bulurlar. Oyunlar, paylaşma, iş birliği ve sıraya girme gibi önemli becerilerin öğrenilmesini sağlar. Bu nedenle, çocuğunuzun akranlarıyla etkileşim kurabileceği ve özgürce oyun oynayabileceği fırsatlar sunmak önemlidir. Örneğin, çocuklar için düzenlenen grup oyunları, hem eğlenceli vakit geçirmelerini sağlar hem de birlikte çalışma ve iletişim kurma yeteneklerini pekiştirir.
Olumlu Geribildirim Verin; Çocuğunuzun sosyal becerilerde gösterdiği olumlu davranışları takdir etmek önemlidir. Örneğin; “Arkadaşına yardım ettiğin için gerçekten çok sevindim!” gibi ifadeler kullanarak, bu tür olumlu davranışları pekiştirebilirsiniz.
Ebeveynlerin sağladığı destekle, çocuklar sağlıklı sosyal beceriler edinebilir ve arkadaşlık ilişkilerini güçlendirebilirler. Empati, paylaşma, iş birliği ve problem çözme gibi temel sosyal becerilerin gelişimi, çocukların sosyal yaşamlarında ve ilerideki ilişkilerinde daha başarılı olmalarına yardımcı olur. Unutmayın ki, çocukların sosyal gelişimleri için attığınız her adım, onların gelecekteki ilişkilerine ışık tutacaktır.
KAYNAKÇA